پيدايش فرم در معماري ايران

پيدايش فرم درمعماري ايران

درسير تحول معماري ايران به منظور دستيابي به خاستگاه فرم در معماري ايراني بودهاست. با توجه به شواهدي كه ارائه شد به چند نتيجه در ارتباط با پيدايش فرم درمعماري ايران و نحوة تحول و تكامل اشاره مي‏شود .

1.پيدايشعمدة فرم‏هاي ساده و يا اوليه در معماري ايران مربوط به دوران پيش از اسلام است .

2.تحولو تكامل فرم‏هاي ساده كه در اشكال اوليه به صورتي ابتدايي تجلي يافته‏اند ازراههاي زير در طول دورة تاريخي به تحقق رسيده‏اند:

الف)تكاملفرمهاي ساده از طريق اهميت يافتن اصول هندسه به دليل شناخت بيشتر راز ورمز آنپيشرفت  سيستمهاي ساختماني،تحول و تكاملبينشهاي فكري،هنري و …

ب)تلفيقفرمهاي ساده در فرآيند ايجاد فرمهاي مركب،تغييرات و دگرگوني‏هاي را در جهت تكاملفرمهاي مذكور باعث شده است .

3.كليهفرمهاي مركب از اشكال بسيار ساده تا اشكال پيچيده كه در معماري ايران و در طولدوره تكامل تاريخي آن شاهد مي‏باشيم ،حاصل تركيب و تلفيقي خلاقانه وهنرمندانه ازفرمهاي ساده مي‏باشند،كه در اين شكل علاوه بر آنكه هر فرم ساده به درجه‏اي از كمالمي‏رسد جايگاه و مقياس آنها نيز در مجموعه به صورتي بسيار ماهرانه تعريف شدهاست.همچنين بسياري از فرمها نيز در همان دوران بيش از اسلام به اشكال تكامل‏يافتهخود دست پيدا كرده‏‏اند.

 4.فرمهايمركب اگر از يك سو حاصل تركيب فرمهاي ساده هستند،براساس الگوها و نظامهاي خاصي شكليافته‏اند. اين الگوها هم در ارتباط با تركيب چند فرم ساده و هم در ارتباط باتركيب كليه فضاهاي يك مجموعه مورد استفاده قرار مي‏گيرد . براي مثال همانگونه كهاشاره شد،فرم مركب ايوان و چارطاق ، و يا فرم مركب تخت-ايوان-تالار،الگوهاي سادههستند از تركيب دو يا سه فرم ساده كه در معماري ايران درطول هزاران سال شاهد اشكالمتنوعي از آن هستيم الگوهاي پيچيده‏تر كه كل مجموعه ساختماني را سازماندهيمي‏نمايند،نيز از قانونمنديهاي خاص و شناخته‏شده‏اي پيروي مي‏كنند.حياط به عنوانهسته مركزي يك مجموعه و عامل سازمان‏دهنده به نحوه تلفيق فرمهاي ساده و مركب،مشخصهيكي از عامترين الگوهايي است كه در انواع بسار متنوع و متفاوتي شاهد آن مي‏باشيم .

5.بحثخلاقيت و نو‏آوري در معماري ايراني و در قالب چهارچوب مبحث تيپولوژي كه موضوع اينمقاله است ،به گونه‏اي متفاوت با مباحث متداول امروزين قابل طرح مي‏باشد . خلاقيتو نو‏آوري در معماري ايراني به معني طراحي فرمها و فضاهايي كاملاً متفاوت با آنچهقبلاً بوده است ،نمي‏باشد.

خلاقيت در معماري ايراني از يك سو به مفهوم «بهترين انتخاب» بوده ،و از سوي ديگر به معني در فرآيند تاريخي «تكامل» قرار گرفتن ،مي‏باشد. انتخاب بهترين و مناسب‏ترين فرم‏هاي ساده و مركب ،انتخاب بهترين الگوها در جهت انتظام هنرمندانه فرمهاي مذكور،انتخاب بهترين مقياسها و تناسبات در ارتباط با تك‏تك عناصر و در مجموعه كلي، از جمله مواردي هستند كه سهم بسياري در ايجاد يك اثر خلاقه دارا مي‏‎باشند.از سوي ديگر تأثير مجموعه عواملي كه در مقطع زماني باعث تكامل فرمها و الگوهاي قبلي مي‏شوند، نيز از عوامل مهم در شناسايي يك اثر خلاقه هستند. بحث نو‏‎آوري نيز در معماري ايراني و در چهارچوب مباحث تيپولوژي بر خلاف مفهوم متداول امروزين به معناي ارائه اشكالي كاملاً متفاوت با آنچه در قبل بوده است،نمي‏باشد.