ایران در دوره نوسنگی

در منطقه دهلران در نزديك رود خانه مهمه، پنج تپه باستاني واقع شده اند كه يكي از آنها تپه " موسيان " است كه براي نخستين بار در سال 1930 ميلادي ( 1309 ه.ش.) گمانه زني شد و ديگري، تپه " علي كش" است كه حفاري در آن در سال 1961 ميلادي ( 1340 ه.ش. ) انجام گرفت. اين تپه براي دومين بار در سال 1963 ميلادي ( 1342 ه.ش. ) حفاري شد و سه دوره فرهنگي – از آغاز دوره نوسنگي تا پايان دوره استقرار كامل در روستاها – در آن تشخيص داده شد كه خود يكي از محلهاي باستاني است كه مي توان مراحل مختلف تحول و تغييرات فرهنگي را از گرد آوري غذا تا توليد غذا در يك محل، در آن مورد مطالعه قرار داد.
ساكنان اوليه اين محل را شباناني تشكيل مي دادند كه در فصل مناسب سال از ارتفاعات لرستان براي برداشت محصولات نباتي خودرو، به گوشه شمالي دشت خوزستان سرازيز مي شدند. اين تازه واردان در خانه هاي تك اتاقي به سر مي بردند كه ديوارهاي آن را سله مي ساختند و پس از چراي احشام خود و برداشت غلات خود رو منطقه، هنگام آغاز فصل گرما به ارتفاعات لرستان مراجعت مي كردند، اين دوره " بزمرده " ناميده اند.
در دوره بعد يعني، دوره " علي كش" سكنان اين محل علاوه بر جمع آوري غلات و حبوبات خودرو منطقه، به شخم زمين مي پرداختند و در كشت زمينهاي كشاورزي، فعاليتهاي محدود داشتند. اينان، همانند مردم دوره " بزمرده " هنگام فرارسيدن فصل گرما منطقه را ترك مي كردند. مردم دوره " علي كش " در خانه هاي زندگي مي كردند كه ديوارهاي آن از سله ساخته مي شد و بيش از يك اتاق داشت، و در حياط منزل، اجاق نيز براي تهيه غذا مي ساختند. اموات خود را داخل روستا و زير كف مناطق مسكوني همراه با وسايل شخصي متوفي دفن مي كردند. مردم دوره " علي كش " – همانند دوره قبل – ظروف خود را از سنگ مي تراشيدند و از سنگ و چوب و استخوان ابزار مورد نياز را تهيه مي كردند. در اين دوره، سفال هنوز توليد نشده بود. مردم دوره " علي كش " در آخرين مرحله گرد آوري و ذخير غذا و نخستين مراحل توليد كامل غذا و استقرار دائم در روستاها زندگي مي كردند.